Z najlepszymi życzeniami dla każdej Anny!

0
20

Anna. To piękne i ciągle popularne imię nosiło wiele dam, współtworzących historię miasta Skarżyska-Kamiennej, jak i całego regionu. Jedną z właścicielek znacznej części obecnego miasta i wciąż nie dość z nim utożsamianą było Anna Jadwiga z Zamoyskich Sapieżyna, której biogram musiał znaleźć się na kartach powstającego Skarżyskiego Słownika Biograficznego t. II.

źródło
źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c7/Hanna_Sapieha_%28Zamojskaja%29._%D0%93%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0_%D0%A1%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D0%B3%D0%B0_%28%D0%97%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F%29_%28K._Wojniakowski%2C_1798%29.jpg

Urodzona 1 sierpnia 1772 r. w Zamościu, córka Andrzeja Hieronima Zamoyskiego, kanclerza wielkiego koronnego i Konstancji z Czartoryskich, odziedziczyła swoje imię prawdopodobnie po ojczystej babce, Annie z Działyńskich. Spędziwszy młode lata w rodzinnych latyfundiach, Zamościu i Klemensowie, kanclerzanka wychowywana była w duchu oświeceniowym, a zatem dopuszczana do edukacji domowej, prowadzonej pod okiem Stanisława Staszica. Wedle badacza Jerzego Skowronka to właśnie Staszic rozbudził w swej uczennicy zamiłowanie do nauk ścisłych i zainteresował sprawami gospodarczymi, które znalazły zastosowanie w jej dorosłym życiu. Jako posażna panienka Anna budziła zainteresowanie wielu kawalerów, dążących do wejścia z nią w związek małżeński. Pośród potencjalnych kandydatów znalazł się nawet Tadeusz Kościuszko, który to wzbudził w Zamoyskiej widoczną sympatię. Mimo tego wybór padł na niemal rówieśnika, Aleksandra Antoniego Sapiehę, syna krajczego litewskiego Józefa i Teofilii Strzeżysławy z Jabłonowskich. Ślub przedstawicieli dwóch potężnych domów Korony i Litwy odbył się 10 lipca 1794 r. w Klemensowie. Związek z Aleksandrem nie dał jednak Sapieżynie wielu powodów do szczęścia, czego przyczyną była znaczna rozbieżność charakterów obojga małżonków. Tym chętniej Anna udawała się w kolejne podróże zagraniczne, odwiedzając Wiedeń, Paryż a być może i Anglię.

Rezydując długie lata w Paryżu, kontynuowała zainteresowania naukowe, czego świadectwem były nieustające kontakty ze Stanisławem Staszicem, a także Janem Śniadeckim. Mieszkając we Francji Anna nie żywiła sympatii do cesarza Napoleona oraz jego polityki wobec Polaków. Politycznie zdecydowanie bliższe były jej poglądy Czartoryskich, wraz z którymi realizowała liczne działania społeczno-kulturalne. Dzięki swojej zapobiegliwości i przygotowaniu do zarządzania majątkiem potrafiła ograniczyć negatywne skutki konfiskat nałożonych na ziemian polskich, będących efektem przegranego powstania listopadowego, którego to wybuchu sama nie popierała. Sapieżyna angażowała się w działania kulturalne i patriotyczne, wspierając przedsięwzięcia emigracyjne. Była współzałożycielką Instytutu Panien Polskich w Hotelu Lambert. Także w Paryżu zakończyła swój żywot, 26 listopada 1859 r.

Niezależna, acz zamożna kobieta prowadziła ożywioną działalność gospodarczą. Mając wsparcie dawnego wychowawcy, Stanisława Staszica, nabywała kolejne majątki ziemskie, wzmacniając swoją pozycję ekonomiczną i polityczną. W roku 1802 wzięła udział w licytacji dóbr wchodzących w skład hrabstwa radziwiłłowskiego, które wykupiła za poważną sumę ok. 300 000 złotych polskich. Tą drogą w rękach Anny Sapieżyny znalazło się miasto Szydłowiec oraz Podzamcze, Kapturów, Mroczków, Ciechostowice, Huta, Stara Wieś, Rybianka, Długosz, Marywil, Jankowice, Zdziechów, Wysoka, Szydłówek, Sadek, Oszyna Młyn, a także osady wchodzące w skład dzisiejszego miasta Skarżyska, tj. Milica, Pogorzałe, Kamienna oraz Posadaj. Był to rzecz jasna jedynie element jej rozległych włości, umierając Anna Sapieżyna z Zamoyskich, pozostawiła spadek przewyższający kwotę 3 milionów franków!